Konsekwencje nadużywania zwolnień lekarskich przez pracowników
Jak ma się sprawa z zasiłkiem chorobowym, jeżeli pracownik był w pracy, źle się poczuł, poszedł do lekarza i dostał L4 na ten dzień?
Zgodnie z ogólną zasadą,wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną. Ponadto pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia. Stąd, w przypadku, gdy pracownik był danego dnia w pracy, należy mu się wynagrodzenie za czas przepracowany tego dnia. W przeciwieństwie do wynagrodzenia za pracę, zasiłku chorobowego (lub wynagrodzenia chorobowego) nie wypłaca się za godziny. Dlatego, gdy pracownik otrzymał wynagrodzenie za pracę w związku z tym, że przepracował danego dnia kilka godzin, a następnie otrzymał zwolnienie lekarskie obejmujące ten dzień, otrzyma również zasiłek chorobowy za ten dzień.
Czy stracę prawo do zasiłku chorobowego, jeżeli w okresie zwolnienia lekarskiego powstanie przychód z najmu?
Utratę prawa do zasiłku chorobowego może spowodować wykonywanie pracy zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy lub wykorzystywanie zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia. Przy czym Każda praca zarobkowa wykonywana w okresie zwolnienia lekarskiego powoduje utratę prawa do świadczeń (Postanowienie SN z dnia 27 stycznia 2021 r., III USK 30/21). Jeśli przychód będzie wiązał się tylko z wpływem kwoty z najmu na rachunek bankowy, wydaje się, że nie stanowi to podstawy do utraty prawa do zasiłku (ubezpieczony nie wykonywał pracy i nie wykorzystywał zwolnienia od pracy w sposób sprzeczny z jego celem). Jednakże, jeśli ww. najem będzie wiązał się z dodatkowymi czynnościami ubezpieczonego, wówczas może skutkować utratą prawa do zasiłku.
Czy duża ilość nieobecności z powodu choroby jest podstawą do zwolnienia pracownika?
W pierwszej kolejności trzeba zaznaczyć, że każdy taki przypadek należy rozpatrywać indywidualnie i nie można jednoznacznie wskazać, że każda długotrwała i powtarzająca się nieobecność w pracy z powodu choroby uzasadnia wypowiedzenie umowy o pracę. Sąd Najwyższy stoi na stanowisku, że wypowiedzenie mogą uzasadniać absencje długotrwałe i powtarzające się, przy czym na długotrwałość mogą się składać powtarzające się nieobecności w pracy. Przykładowo w wyroku z dnia 4 grudnia 1997 r. SN wskazał, że Nieprzewidziane, długotrwałe i powtarzające się nieobecności pracownika w pracy, wymagające podejmowania przez pracodawcę działań natury organizacyjnej (wyznaczenia zastępstw) i pociągające za sobą wydatki na zatrudnienie pracowników w godzinach nadliczbowych lub innych osób na podstawie umów zlecenia, są uzasadnioną przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę, chociażby były niezawinione przez pracownika i formalnie usprawiedliwione.
Jeśli pracownik na L4 wyjeżdża (np. nad morze, lub za granicę) i uzasadnia, że wyjazd jest niezbędny w celu podreperowania zdrowia?
Celem zwolnienia lekarskiego jest powrót do zdrowia i odzyskanie zdolności do pracy. Wobec tego jeśli wyjazd będzie służył powrotowi do zdrowia i nie będzie sprzeczny z celem zwolnienia lekarskiego, ww. wyjazd wydaje się możliwy. Zastrzeżenie w zwolnieniu chory może chodzić umożliwia choremu wykonywanie zwykłych czynności życia codziennego czy korzystanie z zabiegów leczniczych. Jeśli np. chory nad morzem kontynuuje leczenie i korzysta z zabiegów leczniczych, taki wyjazd może przysłużyć się powrotowi do zdrowia chorego pracownika. Dlatego każda taka sytuacja wymaga indywidualnej analizy.
Czy pracownikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia/zasiłku chorobowego w przypadku uczęszczania na zajęcia do szkoły czy na uczelnię podczas L4?
Aby odpowiedzieć na to pytanie konieczne jest ponowne odniesienie do celu zwolnienia lekarskiego, którym jest powrót do zdrowia i odzyskanie zdolności do pracy. W związku z tym, jeśli udział w zajęciach szkoleniowych nie jest sprzeczny z ww. celami, nie wydaje się zasadne pozbawienie pracownika uprawnienia do zasiłku chorobowego. Tak, jak w przypadku odpowiedzi na poprzednie pytanie, w tym przypadku również konieczna jest indywidualna analiza sytuacji pracownika (np. rodzaj schorzenia, zalecenia lekarskie, uciążliwość udziału w zajęciach szkoleniowych).
Jakie są moje prawa na zwolnieniu, jeśli jest ono wynikiem złamanej ręki?
Podczas zwolnienia lekarskiego pracownik powinien dążyć do odzyskania zdolności do pracy. Nie ma zdefiniowanego katalogu czynności, które pracownik może wykonywać podczas zwolnienia lekarskiego. Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy oświadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, wykonywanie pracy zarobkowej w czasie zwolnienia lekarskiego lub wykorzystywanie zwolnienia w sposób sprzeczny z jego celem spowoduje utratę prawa do zasiłku chorobowego. Zatem (poza wykonywaną pracą zarobkową) pracownik nie powinien wykonywać czynności, które doprowadziłyby do przedłużenia jego nieobecności w pracy.
Czy jeśli mam zwolnienie z kodem 2, to mogę wychodzić z domu wszędzie i nie mam żadnego obowiązku zbierać zaświadczeń ani paragonów?
Pracownik na zwolnieniu lekarskim nie ma obowiązku zbierania paragonów ani zaświadczeń. W przypadku zwolnienia z kodem 2, pracownik może wykonywać czynności codzienne związane z zaspokajaniem potrzeb życiowych. Dlatego w takim przypadku nie ma przeciwwskazań do zrobienia zakupów, odbycia wizyty lekarskiej czy rehabilitacyjnej lub spacerowania (w przypadku ich zalecenia przez lekarza).
Czy można zwolnić pracownika, jeśli wykonuje pracę zarobkową, na rzecz innego pracodawcy ( i zostanie to udowodnione) w trakcie zwolnienia lekarskiego?
W pierwszej kolejności należy pamiętać, że nie można wypowiedzieć umowy o pracę m. in. w czasie usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.
Z kolei zgodnie z art. 52 § 1 pkt 1) kodeksu pracy, pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w razie ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 11 czerwca 2003 r. (I PK 208/02): Wykonywanie pracy (prowadzenie innej działalności) w czasie zwolnienia lekarskiego może być kwalifikowane jako naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych wówczas, gdy pracownik swoim zachowaniem przekreśla cele zwolnienia lekarskiego – jak najszybszy powrót do zdrowia i odzyskanie zdolności do wykonywania pracy, przez co narusza interes pracodawcy polegający na gotowości pracownika do świadczenia pracy (na możliwości korzystania z pracy w pełni sprawnego fizycznie i psychicznie pracownika). Tym niemniej każdy taki przypadek należy rozpatrywać indywidualnie mając na uwadze m. in. długość zwolnienia lekarskiego, długość okresu wykonywania pracy podczas zwolnienia, wpływ nieobecności pracownika w pracy na sytuację pracodawcy, ogólny stosunek pracownika do pracy, sposób wykonywania pracy przez pracownika.
Czy pracodawca ma prawo potrącić nienależnie wypłacone wynagrodzenie chorobowe?
Zgodnie z art. 92 § 3 pkt 1 kodeksu pracy, wynagrodzenie chorobowe nie przysługuje pracownikowi w przypadkach, w których nie ma on prawa do zasiłku chorobowego. Jednak pracodawca chcąc potrącić nienależne wynagrodzenie chorobowe powinien pamiętać o zasadach dokonywania potrąceń z wynagrodzenia za pracę określonych w art. 87-91 kodeksu pracy. Ww. przepisy nie uprawniają pracodawcy do dokonania ww. potrącenia (chyba, że pracownik wyrazi zgodę na piśmie na potrącenie).
Po jakim czasie można zwolnić pracownika, który przebywa na zasiłku rehabilitacyjnym? Z jakiego artykułu? Czy trzeba podać przyczynę?
Pracodawca, powołując się na art. 53 § 1 pkt 1 lit. b) kodeksu pracy, może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia. Zwolnienie pracownika przebywającego na świadczeniu rehabilitacyjnym jest możliwe, w przypadku, gdy jego niezdolność do pracy wskutek choroby trwa dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące (dotyczy to sytuacji, gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową).
Zgodnie z art. 30 §4 kodeksu pracy, w oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę zawartej na czas określony lub umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony lub o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia powinna być wskazana przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy. Zatem pracodawca powinien wskazać przyczynę ustania stosunku pracy.
Czy pracownik przebywający na zwolnieniu lekarskim, poza uczestnictwem we własnym ślubie, może też uczestniczyć w weselu? Czy pracownik przebywający na zwolnieniu lekarskim może uczestniczyć w ślubie członka rodziny?
Zgodnie z orzeczeniem, które zostało przywołane podczas webinaru, Udział pracownika we własnym ślubie w czasie zwolnienia lekarskiego zawierającego adnotację „chory może chodzić”, nie koliduje z obowiązkami pracowniczymi i nie może być uznany za ciężkie naruszeniepodstawowych obowiązków pracowniczych w rozumieniu art. 52 § 1 pkt 1 KP (wyrok SN z dnia 2 kwietnia 1998 r., I PKN 14/98). Mając na uwadze ww. orzeczenie oraz odnosząc się do ww. pytań, wydaję się, że pracownik będący na zwolnieniu lekarskim może uczestniczyć we własnym weselu – z zastrzeżeniem, aby udział w weselu nie kolidował z celem zwolnienia lekarskiego (w tym przez wszystkim nie powodował jego przedłużenia w związku z pogorszeniem stanu zdrowia czy brakiem jego poprawy) oraz nie był sprzeczny z zaleceniami lekarskimi.
Odpowiadając na pytania o udział we własnym weselu lub ślubie członka rodziny, należy wskazać na brak możliwości udzielenia jednoznacznej odpowiedzi z uwagi na wiele okoliczności faktycznych, które mogą mieć wpływ na ocenę danej sytuacji. Wobec tego każdorazowo należy ocenić uczestnictwo w ww. uroczystościach, dokonywanie przez pracownika ewentualnych innych czynności związanych z weselem/ ślubem, ich natężenie oraz ich wpływ na stan zdrowia pracownika.
Czy pracownik w przypadku zwolnienia za niepoinformowanie pracodawcy o nieobecności w pracy może powołać się w ewentualnym sądzie pracy na to, że zwolnienie widnieje w pue? I czy ma to szansę zostać uznane?
W przypadku ewentualnego sporu sądowego pomiędzy pracownikiem a pracodawcą, pracownik jak najbardziej może powołać się na informację zawartą w pue dotyczącą zwolnienia lekarskiego. Tym niemniej należy mieć na uwadze obowiązek pracownika polegający na konieczności zawiadomienia pracodawcy o przyczynie i przewidywanym okresie nieobecności w pracy, jeżeli przyczyna tej nieobecności jest z góry wiadoma lub możliwa do przewidzenia. Przy czym nie ma przepisów, które zwalniałyby pracownika z ww. obowiązku informacyjnego – nawet w sytuacji, gdy pracodawca może dowiedzieć się o nieobecności w inny sposób, np. z systemu pue. Z uwagi na to, że okoliczności faktyczne każdej sprawy są inne, niemożliwe jest jednoznaczne udzielenie odpowiedzi, że powołanie się przez pracownik na uwidocznienie zwolnienia lekarskiego w pue, będzie wystarczające.